اُستادِ زنده‌یاد مُج۟تَبیٰ میٖنُوی ـ تَغَمَّدَهُ اللهُ تَعَالَیٰ بِغُف۟رَانِه ـ، یک جا، بمُناسبت۟، "دولَتشاهِ سَمَرقَندی" و "تَذکِرَةالشُّعَرا"یِ وی را که از نام۟دارترین مُؤَلَّفاتِ أَدَبیِ أَواخِرِ سَدۀ نُهُمِ هِجری بشُمار است، اینگونه یاد فرموده است:
«آن نویسَندۀ پُر خَبط و خَلطِ نامُعتَمَدِ نامُوَثَّقِ ضَعیف‌الرِّوایَه، دولتشاه ابن علاءالدّوله بختیشاه الغازی السَّمرقندی...، در آن کتابِ بی‌اعتبارِ مُعَنوَن به تَذکِرَةالشُّعَراء، که تنها علَّتِ شُهرَت و تَداوُلِ آن این بوده است که مرحومِ پروفسور براون بانیِ طَبع و نَشرِ آن شُده است و در لای۟دِن چاپش کرده‌اند.»
( تاریخ و فَرهَنگ، چ: ۳، تهران: شرکَتِ سِهامیِ اِنتِشاراتِ خوارزمی، ۱۳۶۹ هـ. ش.، ص ۲۵۷).
اُستاد میٖنُوی دولَتشاه را بغایَت سَهل‌اِنگار و ناموثوق تَلَقّی کرده، بصَراحَت می نویسَد که فُلان خَبَر «گمان می کنم از مُختَرَعاتِ دولتشاه باشَد؛ أَمّا اختراعی که ناشی از خَلط و اِشتباه است ...» (همان، ص ۲۵۹)، و در بَهمان موضوع «از همه غَریب۟‌تر و مجعول۟‌تر أَقوالِ دولتشاه است در تَذکِرَة الشُّعَرایِ سخیفِ بی‌اعتبارِ او»(همان، ص ۲۳۸).
جَرحِ اُستادِ زنده‌یاد مُج۟تَبیٰ میٖنُوی در حَقِّ دولَتشاهِ سَمَرقَندی و تَذکِرَۀ وی، البتّه ناظِر به اَرزِشِ تاریخ۟نگارانه و رُخ۟دادگُزارانۀ آن است؛ وَرنه، اَرجِ کتابِ دولَتشاه را به حیثِ یک مَتنِ أَدیبانۀ قَدیمِ واجِدِ اَرزَندگیهایِ لُغَوی و أَدَبی، و حَتّیٰ مَتنی که پندارهایِ قُدَما را دربارۀ گُذَشتۀ أَدَبیِ ایران آینگی می کُنَد (و از این چشم‌انداز، خود، سَنَدی است تاریخی و گرانبَها)، إِن۟کار نَت۟وان کرد. تَذکِرَةالشُّعَرایِ دولَتشاه اگرچه فاقِدِ وَثاقَتِ بَیوسیدۀ تَذکره‌نگاشتی به قَلَم رَوَد، کتابی است خواندَنی، و در جایِ خود، سودمَند.
شنبه ۵ فروردين ۱۳۹۶ ساعت ۱۰:۰۳