أَدیب و عَرَبیٖ دانِ بَرجَستۀ کُرد، شی۟خ عَب۟داللهِ بیٖتوشی (فـ: 1210 یا 1211 هـ. ق.)، که افزون بر نگارِشها و سَرایِشهایِ عَرَبی اش، یادگارهایِ أَدَبیِ خورَندِ اِعتِنائی هَم به زبانهایِ پارسی و کُردی از خویش بَر جای نِهاده است، در یکی از سُروده هایِ پارسی اش می گویَد:
فِک۟رِ لَع۟لِ نَمَکیٖن۟ داش۟تَنَم یَع۟نیٖ چه؟!
تُخ۟م دَر شوره زَمیٖن۟ پاشتَنَم یَع۟نیٖ چه؟!
1 البیتوشی، مُحَمَّد الخال ـ قاضی السُّلَیمانیَّة ـ، [تَصَدَّیٰ لِطَبعِه: إِبراهیم الواعِظ]، بَغداد: مَطبَعَة المَعارِف، 1377 هـ. ق.، ص 92.
چُنان که می بینید، شی۟خ عَب۟داللهِ بیٖتوشی، «پاشتَن» را به جایِ «پاشیٖدَن» به کار بُرده است.
«پاشتَن» را در بَعضِ فرهنگهایِ فارسی که عِجالَةً دَر دَسترس داشتم، نیافتَم.
بَرخِلافِ آنچه نَخُست به ذِه۟ن می رَسَد، گویا کاربُردِ «پاشتَن» به جایِ «پاشیٖدَن»، تَحتِ تأثیرِ زبانِ مادَریِ بیٖتوشی، یَعنی: زبانِ کُردی، نَباشَد 2 مَن خود۟ ـ مَعَ ال۟أَسَف ـ از زبانِ کُهَن و نژادۀ «کُردی»، آگاهیِ بَسَنده ای نَدارم. آنچه بَر سَبیلِ اِحتِمال۟ عَرض می کُنَم، مُتَّکی است بَر:
فرهنگِ ریشه شناختیِ زبانِ فارسی، مُحَمَّدِ حَسَن۟ دوست، چ1، تهران: فَرهَنگستانِ زبان و أَدَبِ فارسی، 1393 هـ. ش.، 2 / 611؛ و: فرهنگِ دانِشگاهِ کُردِستان (فارسی ـ کُردی)، به سَرپَرَستیِ ماجِد مردوخ روحانی، چ: 1، سَنَندَج: دانِشگاهِ کُردِستان، 1385 هـ. ش.، 1 / 467.
. اِحتِمالی این است که بیٖتوشی «پاشتَن» را با یک قیاسِ صَرفیِ نادُرُست بَرساخته باشَد. اِحتِمالِ دیگَر، این که او این ریخت را از گُفتارِ بَع۟ضِ أَهلِ زبان فَرا گِرِفته باشَد. این اِحتِمال، به أَدیبی لُغَوی چون شیخ عَب۟داللهِ بیٖتوشی دَرخورتَر است؛ وَال۟عِلمُ عِندَ اللهِ تَبارَکَ وَ تَعَالَیٰ.

۱. البیتوشی، مُحَمَّد الخال ـ قاضی السُّلَیمانیَّة ـ، [تَصَدَّیٰ لِطَبعِه: إِبراهیم الواعِظ]، بَغداد: مَطبَعَة المَعارِف، ۱۳۷۷ هـ. ق.، ص ۹۲.
۲. مَن خود۟ ـ مَعَ ال۟أَسَف ـ از زبانِ کُهَن و نژادۀ «کُردی»، آگاهیِ بَسَنده ای نَدارم. آنچه بَر سَبیلِ اِحتِمال۟ عَرض می کُنَم، مُتَّکی است بَر:
فرهنگِ ریشه شناختیِ زبانِ فارسی، مُحَمَّدِ حَسَن۟ دوست، چ۱، تهران: فَرهَنگستانِ زبان و أَدَبِ فارسی، ۱۳۹۳ هـ. ش.، ۲ / ۶۱۱؛ و: فرهنگِ دانِشگاهِ کُردِستان (فارسی ـ کُردی)، به سَرپَرَستیِ ماجِد مردوخ روحانی، چ: ۱، سَنَندَج: دانِشگاهِ کُردِستان، ۱۳۸۵ هـ. ش.، ۱ / ۴۶۷.
سه شنبه ۲۸ دي ۱۳۹۵ ساعت ۸:۱۰