از فَقیهِ فَقیدِ بُلَندآوازه، آیةالله سَیِّد مُحَمَّدهادیِ میلانی ـ ره ـ، مَنقول است که کرارًا می‌فَرموده:
«مَن لا أُصولَ لَه، لا فِقهَ لَه!»
( حَریمِ إِمام ـ هَفته‌نامۀ آستانِ مُقَدَّسِ إِمام خُمینی "س" ـ، س 6، ش 279، پنجشنبه 12 مُرداد ماهِ 1396 [هـ.ش.]، ص 7 ـ از مُصاحبه با "آیَةالله رَجَبعَلیِ رِضازاده").
سُخَنِ دُرُستی است؛ و هَمین سُخَن را دَربارۀ قُرآن۟‌دانی و حَدیث۟‌شناسی و فُنونِ وابستۀ آن چونان سَنَدشناسیِ حَدیث و تَوانِ اَرزیابیِ أَخبار، بازتَوان گُفت؛ چه، این۟‌هَمه را دَر فَقاهَت و أَهلیَّتِ إِفتاء، دَخلی تَمام است.
شگفتی اینجاست که فَقیهانی بُزُرگ از پیشوایانِ أَهلِ اِجتِهاد در قُرونِ أَخیر (بویژه دَر عَصرِ قاجار) ظُهور کَرده‌اند که دَر عُلوم و فُنونی چون سَنَدشناسیِ حَدیث و مَعرِفَتِ رِجال، بحَق "راجِل" بوده‌اند. این را از بَررَسیِ آثارِ فِقهی‌شان می‌توان دانِست. گُواهیِ بَعضِ أَهلِ فَن هَم، دَربارۀ بَرخی از "أَعاظِم"، زَبانزَد است 1

نمونۀ این گُواهیها، داوَریِ مَعروفِ آیةالله سَیِّد موسیٰ شبیریِ زَنجانی ـ دامَ عُلاه ـ دربارۀ پایۀ آگاهیِ رِجالیِ شَیخِ أَعظَمِ أَنصاری ـ قَدَّسَ اللهُ سِرَّهُ الشَّریف ـ است که دَر دُروسِ مَضبوطِ ایشان دَر دَسترَسِ طَلَبۀ عُلوم قَرار دارَد.

. مَعَ ذٰلِک، هَم ایشان، فَقیهِ مُف۟تیِ مَبسوط ال۟یَد به شُمار رَفته‌اند.
آیا مَعنایِ "أَهلیَّتِ إِفتاء" در این أَدوار، با آنچه اِمروز دَرمی‌یابیم و دَرمی‌بایَد، مُتَفاوِت بوده است؟