چَندی پیش کتابِ تَحلیل و بَررَسیِ مَبانیِ کَلامیِ تَفسیرِ قُرآنِ کَریم بَر مِحوَرِ آثارِ شی۟خِ طوسی را که "پِژوهِشگاهِ حوزه و دانِشگاه" چاپ کرده است، با رَغ۟بَتِ فَراوان خَریدَم. پیش از آن که غَرقِ خواندَنِ کتاب شَوَم، دوستی فاضِل به دیدَنَم آمَد، و چون شَعَفِ مَرا بدین مَتاعِ نورَسیده دید، و خود هَم نُسخه‌ای از هَمین کتاب را اِبتیاع کَرده و پاره‌ای از آن را نیز دَر قی۟دِ مُطالَعَت آوَرده بود، صَفحه‌ای از آن را پیشِ رویَم گُشود و مَرا به خواندَنِ مَتن و حاشیه دَعوَت کَرد. آنچه خواندَم، مایۀ حَی۟رَتَم شُد.
پَس از گُزارِشِ أَحوال و آثارِ شی۟خِ طوسی ـ قَدَّسَ اللهُ سِرَّهُ القُدُّوسیّ ـ، نویسَنده، دَر حاشیه‌ای درازدامان، دَر زُم۟رۀ آثاری که «به شیخِ طوسی نسبت داده می‌شود» و «یا به صورتِ مَخطوط باقی مانده و به چاپ نرسیده‌اند، یا نسخه‌ای از آنها باقی نمانده است»، به نامهایِ دو کتابِ «مجمع‌البيان فی تفسير القرآن» و «جوامع الجامع فی مختصر الكشّاف» هَم إِشارَت کرده است ( نگر: تَحلیل و بَررَسیِ مَبانیِ کَلامیِ تَفسیرِ قُرآنِ کَریم بَر مِحوَرِ آثارِ شی۟خِ طوسی، دکتر مُحَمَّدِ سُلطانی، چ: 1، قُم: پِژوهِشگاهِ حوزه و دانِشگاه، 1394 هـ.ش.، ص 20)!!!
مَعَ‌ال۟أَسَف بروشَنی خاطِرنِشان نَکَرده‌اند که این اِطِّلاعات دَقیقًا از کُجا مَأ۟خوذ است؛ لیک به هَر روی، خاستگاهِ این نِسبَتِ عَجیب و غَریب هَرکه و هَرکُجا باشَد، بی‌گُفت‌وگوی۟ از خَل۟ط میانِ آثارِ شی۟خِ طَب۟رسی و شی۟خِ طوسی ـ رِض۟وَانُ اللهِ عَلَی۟هِمَا ـ ناشی گَردیده است و کار بدانجا رَسیده است که مَجمَع البَیان و جَوامع الجامع را که هَر دو از آثارِ نام۟دارِ شی۟خِ طَب۟رسی، و دَر عالَمِ تَفسیرپِژوهی، عَلَم و أَظهَرُ مِنَ الشَّمس اند، و بارها نیز چاپ و بازچاپ شُده و به زبانِ فارسی هَم تَرجَمه گَردیده‌اند، به شی۟خِ طوسی مَنسوب شُمارَند.
چُنین خَل۟طی، پیش از اینها، دَر هَديَّةالعارِفينِ إسماعيل‌پاشایِ بَغدادی (بَی۟روت: دار إحياءِ التُّراثِ العَرَبیّ، 2 / 73) رُخ داده است و باِحتِمال۟، باواسِطه یا بی‌واسِطه، از هَمانجا به این کتاب سِرایَت کَرده.
البَتّه نابَیوسان است که دَر کتابی تَخَصُّصی دَر حوزۀ عُلومِ قُرآنی و کلام، مَجمَع البَیان و جَوامع الجامع را به شی۟خِ طوسی نِسبَت دِهَند و آنگاه چُنین نِسبَتِ خَطایِ واضِحُ‌ال۟بُط۟لانی را تَخ۟طِئَه نَکُنَند؛ بویژه دَر جایی که به تَصریحِ "پِژوهِشگاهِ حوزه و دانِشگاه"، این کتاب می‌توانَد از بَرایِ رشته‌هایِ عُلومِ قُرآن و حَدیث و فلسفه و کلام، مَنبَعِ دَرسیِ دوره‌هایِ کارشناسیِ أَرشَد و دکتری باشَد و ... و ... (نگر: هَمان، ص چهار).
پَس از گُزارِشِ أَحوال و آثارِ شی۟خِ طوسی ـ قَدَّسَ اللهُ سِرَّهُ القُدُّوسیّ ـ، نویسَنده، دَر حاشیه‌ای درازدامان، دَر زُم۟رۀ آثاری که «به شیخِ طوسی نسبت داده می‌شود» و «یا به صورتِ مَخطوط باقی مانده و به چاپ نرسیده‌اند، یا نسخه‌ای از آنها باقی نمانده است»، به نامهایِ دو کتابِ «مجمع‌البيان فی تفسير القرآن» و «جوامع الجامع فی مختصر الكشّاف» هَم إِشارَت کرده است ( نگر: تَحلیل و بَررَسیِ مَبانیِ کَلامیِ تَفسیرِ قُرآنِ کَریم بَر مِحوَرِ آثارِ شی۟خِ طوسی، دکتر مُحَمَّدِ سُلطانی، چ: 1، قُم: پِژوهِشگاهِ حوزه و دانِشگاه، 1394 هـ.ش.، ص 20)!!!
مَعَ‌ال۟أَسَف بروشَنی خاطِرنِشان نَکَرده‌اند که این اِطِّلاعات دَقیقًا از کُجا مَأ۟خوذ است؛ لیک به هَر روی، خاستگاهِ این نِسبَتِ عَجیب و غَریب هَرکه و هَرکُجا باشَد، بی‌گُفت‌وگوی۟ از خَل۟ط میانِ آثارِ شی۟خِ طَب۟رسی و شی۟خِ طوسی ـ رِض۟وَانُ اللهِ عَلَی۟هِمَا ـ ناشی گَردیده است و کار بدانجا رَسیده است که مَجمَع البَیان و جَوامع الجامع را که هَر دو از آثارِ نام۟دارِ شی۟خِ طَب۟رسی، و دَر عالَمِ تَفسیرپِژوهی، عَلَم و أَظهَرُ مِنَ الشَّمس اند، و بارها نیز چاپ و بازچاپ شُده و به زبانِ فارسی هَم تَرجَمه گَردیده‌اند، به شی۟خِ طوسی مَنسوب شُمارَند.
چُنین خَل۟طی، پیش از اینها، دَر هَديَّةالعارِفينِ إسماعيل‌پاشایِ بَغدادی (بَی۟روت: دار إحياءِ التُّراثِ العَرَبیّ، 2 / 73) رُخ داده است و باِحتِمال۟، باواسِطه یا بی‌واسِطه، از هَمانجا به این کتاب سِرایَت کَرده.
البَتّه نابَیوسان است که دَر کتابی تَخَصُّصی دَر حوزۀ عُلومِ قُرآنی و کلام، مَجمَع البَیان و جَوامع الجامع را به شی۟خِ طوسی نِسبَت دِهَند و آنگاه چُنین نِسبَتِ خَطایِ واضِحُ‌ال۟بُط۟لانی را تَخ۟طِئَه نَکُنَند؛ بویژه دَر جایی که به تَصریحِ "پِژوهِشگاهِ حوزه و دانِشگاه"، این کتاب می‌توانَد از بَرایِ رشته‌هایِ عُلومِ قُرآن و حَدیث و فلسفه و کلام، مَنبَعِ دَرسیِ دوره‌هایِ کارشناسیِ أَرشَد و دکتری باشَد و ... و ... (نگر: هَمان، ص چهار).
شنبه ۱۶ دي ۱۳۹۶ ساعت ۹:۵۶
